„DIETA” – co tak naprawdę oznacza?

„DIETA” – co tak naprawdę oznacza?

Pierwszy wpis na blogu pragnę poświęcić na wyjaśnienie podstawowego pojęcia jakim jest „DIETA”.

Dlaczego to takie ważne?

Po pierwsze dlatego, że większość osób mylnie rozumie to słowo.

Po drugie właściwe zrozumienie tego pojęcia stanowi pierwszy milowy krok na długiej drodze prowadzącej przez zmiany myślenia o żywieniu i dietach, idąc dalej przez wprowadzanie modyfikacji w swoich nawykach i zachowaniach związanych z odżywianiem, aż po głębokie zmiany stylu życia, które prowadzą w końcu do upragnionego celu, jaki sobie założyliśmy (zdrowego żywienia na co dzień, wymarzonej sylwetki, bycia fit itp.).

Dlatego właśnie nie wyobrażam sobie rozpoczęcia tworzenia tego bloga bez wyjaśnienia tak ważnego i podstawowego terminu.

Co oznacza słowo „DIETA”?

Większość osób słysząc „dieta” od razu myśli o odchudzaniu, stosowaniu dużych restrykcji kalorycznych, ograniczaniu do minimum wszystkiego co smaczne, jednym słowem to nic innego tylko męczarnia. Też tak myślisz?

Nie ma nic bardziej mylnego!!!

W nauce o żywieniu człowieka pojęciem  „dieta” określa się ogólnie sposób odżywiania się [1]. DIETA - rozumiana jest jako „sposób żywienia się danego człowieka o ustalonym doborze pokarmów pod względem jakości, ilości i urozmaicenia” [1].

W praktyce oznacza to, że każdy z nas stosuje jakąś dietę indywidualną, gdyż każdy z nas wybiera określone produkty spożywcze zgodnie ze swoimi upodobaniami, jedne z nich jada częściej, inne rzadziej, każdy dobiera sobie ilość posiłków spożywanych w ciągu całego dnia oraz pory ich konsumowania.

Nie zawsze jednak dobrana samodzielnie dieta jest dla nas odpowiednia, nie zawsze zaspokaja w pełni potrzeby naszego organizmu na składniki odżywcze, czy też energetyczne. Taką dietę nazywa się NIEDOBOROWĄ/ NIEZBILANSOWANĄ, często potocznie – niezdrową, gdyż stosując ją przez dłuższy okres czasu możemy negatywnie wpłynąć na stan naszego zdrowia i samopoczucia. 

ZDROWA / PEŁNOWARTOŚCIOWA/ ZBILANSOWANA  DIETA, inaczej racjonalne żywienie zaś to taki sposób planowania żywienia, dzięki któremu dostarczamy sobie wszystkich niezbędnych składników odżywczych i energetycznych w odpowiednich ilościach i proporcjach dostosowanych do potrzeb organizmu z uwzględnieniem wieku, płci, stanu fizjologicznego, stanu zdrowia, trybu życia i rodzaju wykonywanej pracy”[1,2].

Bardziej szczegółowo można wyróżnić kilka RODZAJÓW DIET, jak:

• DIETA ZWYCZAJOWA (naturalna) nazywana też po prostu „żywieniem” definiowana jest jako „powszechny w danej społeczności sposób zaspokajania potrzeb pokarmowych, z wykorzystaniem fizycznie i ekonomicznie dostępnych środków żywności , czyli pojedynczych produktów i całych potraw” [2].

• DIETA ALTERNATYWNA – to taki sposób żywienia, w którym świadomie rezygnuje się ze stosowania niektórych produktów, potraw, rodzajów pokarmów oraz metod ich przygotowywania do spożycia [2]. Tu zaliczamy m.in. dietę wegetariańską, w której świadomie rezygnuje się ze spożycia produktów mięsnych, ale również wszystkie diety, w których bez wskazań medycznych eliminujemy jakieś pokarmy np. dieta bezglutenowa, dieta Atkinsa, dieta Dukana itd..

• DIETA LECZNICZA – oznacza takie żywienie, w którym z przyczyn zdrowotnych dokonuje się celowej modyfikacji w diecie podstawowej polegającej na zmianie podaży jednego bądź wielu składników odżywczych, bądź też dokonuje się zmian pod względem konsystencji spożywanych pokarmów, albo przymusowo eliminuje się z jadłospisu pewne konkretne produkty i sposoby przygotowywania posiłków do spożycia [2]. Jako przykłady można tu wymienić dietę lekkostrawną stosowaną m.in. u osób z różnymi chorobami przewodu pokarmowego, dietę z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów stosowaną u pacjentów chorujących na cukrzycę, czy też dietę ubogo białkową zalecaną w chorobach nerek.   

• DIETA DOŚWIADCZALNA – stanowi specjalnie skomponowane pożywienie, oparte w większości na półoczyszczonych lub czystych składnikach odżywczych (np. witaminy, składniki mineralne, poszczególne aminokwasy), które wykorzystuje się w badaniach żywieniowych przeprowadzanych najczęściej na zwierzętach doświadczalnych – np. myszach oraz niekiedy na ludziach (ochotnikach) [2].

Termin dieta nie ogranicza się zatem jedynie do diet odchudzających, ba niektóre osoby stosują nawet dietę celem zwiększenia masy ciała. Jeszcze inni stosują specjalne diety lecznicze, aby załagodzić skutki rozwijającej się choroby i wspomóc jej leczenie. Dieta nie jest to również chwilowa moda, czy chwilowa zmiana codziennego sposobu żywienia, dieta jest indywidualnie dobranym sposobem żywienia danej osoby.

I powtórzę raz jeszcze ….

ZDROWA DIETA = RACJONALNY SPOSÓB ŻYWIENIA, dobrany INDYWIDUALNIE dla konkretnej osoby, dzięki któremu do jej organizmu dostarczane są wszystkie niezbędne składniki odżywcze i energetyczne w odpowiednich ilościach i proporcjach dostosowanych do potrzeb tej jednostki z uwzględnieniem jej wieku, płci, stanu fizjologicznego, stanu zdrowia, trybu życia i rodzaju pracy. Taki sposób żywienia zapobiega niedoborom, a w konsekwencji rozwojowi wielu chorób dieto zależnych, jak cukrzyca, otyłość, nowotwory, choroby układu krążenia, choroby układu pokarmowego, osteoporoza, choroby nerek, próchnica i wiele innych [1,2,3].

Dla dociekliwych J :

Zupełnie odrębną kwestią jest także NOMENKLATURA (NAZEWNICTWO) DIET. Inne nazewnictwo znajdziemy w Internecie, gazetach i innych mass mediach, inne w podręcznikach o żywieniu, zaś jeszcze innym posługuje się szpitalna służba zdrowia. Można uprościć, iż najczęściej nazwy diet pochodzą od:

• nazw jednostek chorobowych, w których są stosowane lub nazw narządów, które dotknięte są zmianami chorobowymi (np. dieta cukrzycowa, dieta wątrobowa) – takimi nazwami często posługują się szpitale, choć zgodnie z wiedzą nauk o żywieniu są one nieprawidłowe, mogą wprowadzać w błąd, gdyż w różnych chorobach wątroby stosuje się inne diety  i nazwy pochodzące od nazw jednostek chorobowych nie powinny być używane;
•  nazwisk ich autorów (np. dieta Dukana, dieta Schmidta)
• obszaru geograficznego, z którego się wywodzą (np. dieta śródziemnomorska)
• składu (np. dieta białkowa)
• kaloryczności (np. dieta 1200kcal, 1500kcal)

Z uwagi na to iż powyższe nazwy, często wprowadzają w błąd, a także nie dostarczają nam informacji o zasadach diety, a zatem w praktyce mogą prowadzić do nieprawidłowego ich stosowania Instytut Żywności i Żywienia zaleca, aby DIETY  STOSOWANE W SZPITALACH klasyfikować uwzględniając ich cechy charakterystyczne i zasady danej diety, a zatem wyróżnia [3]:

Literatura: 

[1] Jarosz M. Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Wyd. IŻŻ, Warszawa, 2012

[2] Gawęcki J. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Tom 1. Wyd. PWN, Warszawa 2010

[3] Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL,  Warszawa 2007